- KWALIFIKACJA BUDYNKÓW DO KATEGORII ZAGROŻENIA LUDZI
- ORGANY NADZORU NAD WARUNKAMI PRACY
- CZYNNIKI FIZYCZNE (szkodliwe lub uciążliwe)
- GRUPY POŻARÓW
- NIUTON (N)
- CZYNNIKI PSYCHOFIZYCZNE
- MIKROKLIMAT ZIMNY
- MIKROKLIMAT GORĄCY
- NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE NATĘŻENIE (NDN) fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia
- NARAŻENIE ZAWODOWE (ekspozycja zawodowa)
CAŁKOWITA REZYSTANCJA UZIEMIENIA
– rezystancja (oporność) między głównym zaciskiem uziemiającym a ziemią. Według PN-IEC 60050-826 Międzynarodowy słownik terminologiczny elektryki.
CECHA PRODUKTU
– określona właściwość produktu, którą można zmierzyć lub oszacować.
CECHOWANIE
– opatrywanie produktu znakiem umownym, oznaczającym rodzaj, wielkość, jakość lub tp. cechę lub znak zgodności z normą lub innymi wymaganiami.
CEL OGÓLNY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY
– cel będący efektem działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, wynikający z polityki w tym zakresie, który organizacja (np. zakład pracy) ustaliła do osiągnięcia. Według PN-N-18001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania.
CEL SZCZEGÓŁOWY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY
– cel wyrażany ilościowo zawsze gdy jest to możliwe, wynikający z ogólnych celów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, który należy zrealizować aby osiągnąć cele ogólne. Wg PN-N-18001:1999. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania
CEN (Comité Européen de Normalisation)
– Europejski Komitet Normalizacyjny.
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY (CIOP)
– akredytowana jednostka certyfikująca wyroby; podstawowym celem działalności CIOP jest opracowywanie nowych rozwiązań technicznych, organizacyjnych i systemowych w celu kształtowania warunków pracy zgodnych z wymaganiami bhp i ergonomii; utworzony w 1950 r., podlega ministrowi pracy. adres: ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa.
CENTRUM URAZOWE
– to wydzielona funkcjonalnie część szpitala, w rozumieniu przepisów o zakładach opieki zdrowotnej, w którym działa szpitalny oddział ratunkowy, w której to części specjalistyczne oddziały są powiązane ze sobą organizacyjnie oraz zakresem zadań, w sposób pozwalający na szybkie diagnozowanie i leczenie pacjenta urazowego, spełniającą wymagania określone w ustawie. Według ustawy z dnia 8 września 2006 […]
CERTYFIKACJA
– działanie jednostki certyfikującej, wykazujące, że należycie zidentyfikowany wyrób lub proces jego wytwarzania są zgodne z zasadniczymi lub szczegółowymi wymaganiami lub specyfikacjami technicznymi. Według ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności. (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087 z późn. zm.).
CERTYFIKAT KOMPETENCJI
– dokument wydany zgodnie z zasadami systemu certyfikacji wykazujący, że zapewniono odpowiedni stopień zaufania, iż wymieniona z nazwiska osoba jest kompetentna do wykonywania określonych usług. Wg PN-EN 45013, Ogólne kryteria dotyczące jednostek certyfikujących personel.
CERTYFIKAT KOMPETENCJI ZAWODOWYCH
– dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji i wiedzy niezbędnych do podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego. Według ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym. (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 z późn. zm.).
CERTYFIKAT ZGODNOŚCI
– dokument wydany przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą potwierdzający, że wyrób i proces jego wytwarzania są zgodne z zasadniczymi wymaganiami lub specyfikacjami technicznymi. Według ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności. (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087 z późn. zm.).
CHADWICK EDWIN
– współtwórca pierwszej ustawy o zdrowiu publicznym w Wielkiej Brytanii w 1848 r. Według Wikipedii.
CHEMIA
– nauka zajmująca się badaniem własności i przemian substancji oraz warunków, które mają wpływ na kierunek, szybkość i zasięg tych przemian oraz stosunków ilościowych materii i energii biorących udział w przemianach; potoczna nazwa przemysłu chemicznego.
CHEMIA ANALITYCZNA
– dział chemii zajmujący się rozpoznawaniem oraz ilościowym oznaczaniem różnych substancji.
CHEMIA FIZYCZNA
– fizykochemia, dział chemii zajmujący się ogólnymi prawami rządzącymi przebiegiem procesów chemicznych oraz zjawiskami fizycznymi towarzyszącymi procesom chemicznym.
CHEMIA NIEORGANICZNA
– dział chemii zajmujący się własnościami i przemianami związków wszystkich pierwiastków z wyjątkiem większości związków węgla.
CHEMIA ORGANICZNA
– dział chemii zajmujący się własnościami i przemianami złożonych związków węgla (związków organicznych) zawierających zwłaszcza wodór, tlen, azot, siarkę i in. pierwiastki metaliczne lub niemetaliczne.
CHEMIA RADIACYJNA
– dział chemii zajmujący się badaniem chemicznych skutków działania na materię różnych rodzajów promieniowania – od światła począwszy, a skończywszy na promieniowaniu jonizującym.
CHEMIOTERAPIA
– leczenie chorób, w tym nowotworowych, infekcji, inwazji pasożytniczej przy pomocy środków chemicznych. Środki chemioterapeutyczne obejmują, oprócz leków przeciwnowotworowych, leki przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne i przeciwpasożytnicze. Według R.M. Youngson, Collins Słownik encyklopedyczny Medycyna; RTW 1997 r.
CHLOR, Cl
– pierwiastek należący do fluorowców o liczbie atomowej 17, masie atomowej względnej 35,453, temperaturze topnienia -100,98°C, temp. wrzenia –34,6°C, gaz ok. 2,5-krotnie cięższy od powietrza, o barwie zielonożółtej i nieprzyjemnym, duszącym zapachu, silnie trujący, agresywny wobec wielu innych pierwiastków; jest składnikiem wielu związków o ważnym znaczeniu przemysłowym i technicznym. Według A. Isaacsa Słownik fizyki, Prószyński […]
CHLORANY
– sole kwasu chlorowego, w stanie suchym są silnymi utleniaczami – używane do produkcji zapałek, ogni sztucznych i materiałów wybuchowych.
CHLOREK CYJANU
– trucizna, chlorocyjan, chlorek kwasu cyjanowego, ciecz o niskiej temperaturze wrzenia.
CHLOROFORM
– związek organiczny, ciecz bezbarwna, słodkawa, o charakterystycznym zapachu, działa narkotycznie, stosowana w medycynie i jako rozpuszczalnik.
CHLOROWANIE WODY
– dodawanie chloru lub jego związków do wody w celu jej dezynfekcji, uzyskiwanej w wyniku redukującego działania chloru.
CHLOROWODÓR
– gaz bezbarwny o duszącej woni, bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie dając silny kwas solny.
CHODNIK
– część drogi przeznaczoną do ruchu pieszych. Według ustawy z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. (Dz. U. Nr 200, poz. 1953).
CHOROBA CYWILIZACYJNA
– choroba, której przyczyn dopatruje się w czynnikach cywilizacyjnych, jak nadmierne tempo życia, stresy, zanieczyszczenie środowiska itp. Do tego rodzaju chorób zalicza się najczęściej nowotwory, choroby układu krążenia i choroby alergiczne.
CHOROBA KESONOWA
– choroba dekompresyjna; choroba zawodowa nurków, kesoniarzy, dotykająca także pilotów; jej przyczyną są zbyt szybkie i wielokrotne wahania ciśnienia wewnętrznego organizmu wywołane zbyt szybkimi zmianami ciśnienia zewnętrznego, np. podczas szybkiego wynurzania się nurka nie chronionego sztywnym skafandrem, co powoduje uwalnianie się we krwi pęcherzyków rozpuszczonego powietrza, które uciskają zakończenia nerwów lub powodują zatory w krwiobiegu. […]
CHOROBA LEGIONISTÓW
– choroba wywołana przez bakterię Legionella. Po raz pierwszy bakteria ta została wyizolowana podczas epidemii zachorowań, która miała miejsce w 1976 r., w trakcie zjazdu weteranów wojennych w Filadelfii. Bakteria ta szerzy się zwłaszcza w miejscach ciepłych i wilgotnych, np. w przewodach klimatyzacyjnych i przenoszona jest w powietrzu w kropelkach wody. Objawy choroby to bóle […]
CHOROBA POPROMIENNA
– zespół objawów chorobowych występujących bezpośrednio lub po długim nawet czasie po napromieniowaniu ciała człowieka dawką promieniowania jonizującego przekraczającą dawkę dopuszczalną. Objawy i szybkość ich pojawienia się zależą od pochłoniętej dawki. Skutkiem jest niewydolność układu krwiotwórczego i limfatycznego, zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej, osłabienie odporności, bezpłodność, utrata owłosienia, nasilenie się występowania białaczek, nowotworów złośliwych, zaćmy i wzrost […]
CHOROBA RADIOTELEGRAFISTÓW
– u osób stale narażonych na działanie pól elektromagnetycznych o częstotliwości 107 – 1011 Hz obserwuje się zespół objawów zwanych chorobą radiotelegrafistów tzn. zaburzenia układu termoregulacji i układu płciowego, bóle głowy, uczucie przemęczenia, rozdrażnienie i bezsenność. Nie potwierdzono w pełni podejrzeń o rakotwórczym działaniu pola w tym zakresie częstotliwości, ale może ono przyspieszać rozwój nowotworów. […]
CHOROBA SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNA I WYSOCE ZAKAŹNA
– choroba zakaźna łatwo rozprzestrzeniająca się, o wysokiej śmiertelności, powodująca szczególne zagrożenie dla zdrowia publicznego i wymagająca specjalnych metod zwalczania, w tym cholera, dżuma, ospa prawdziwa, wirusowe gorączki krwotoczne. Według ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234 poz. 1570).
CHOROBA WIBRACYJNA
– choroba zawodowa, na którą narażeni są pracownicy obsługujący narzędzia udarowe (wibracyjne), które generują drgania przenoszone na kończyny człowieka; objawy to zaburzenia czucia w palcach, zwolnienia akcji i zaburzenia rytmu serca, spadek ciśnienia krwi, zaburzenia i zapalenia układu nerwowego. W celach zapobiegawczych należy stosować rękawice i buty antywibracyjne.
CHOROBA ZAWODOWA
– za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”. Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego […]
CHOROBA ZAWODOWA POWSTAŁA W SZCZEGÓLNYCH OKOLICZNOŚCIACH
– choroba określona w wykazie chorób zawodowych, o którym mowa w art. 237 §1 pkt 2 Kodeksu pracy, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy, przy wykonywaniu zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, albo przy pracy w OHP. Niezdolność do pracy oraz jej związek z wypadkiem w […]
CHOROBY PARAZAWODOWE
– są to choroby pochodzenia zawodowego – różnorodne zmiany chorobowe powstałe wskutek długotrwałej ekspozycji zawodowej na różnorodne szkodliwości i uciążliwości środowiska pracy. Praca w warunkach zagrożenia zmniejsza ogólną odporność organizmu na zachorowalność, zwłaszcza na niektóre choroby. Choroby te występują często zupełnie niezależnie od charakteru i warunków pracy.
CHOROBY SKÓRY
– obejmujące także paznokcie i włosy, powstające najczęściej na skutek długotrwałego oddziaływania na skórę czynników (substancji) drażniących, toksycznych, alergizujących itp.
CHOROBY ZAKAŹNE
– choroby, które zostały wywołane przez biologiczne czynniki chorobotwórcze, które ze względu na charakter i sposób szerzenia się stanowią zagrożenie dla zdrowia publicznego. Według ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234 poz. 1570).
CHRONOMETRAŻ
– pomiar czasu wykonywania poszczególnych operacji (czynności) składających się na określoną pracę.
CIĄGŁE DOSKONALENIE SYSTEMU ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY
– proces usprawniania systemu zarządzania w celu osiągnięcia poprawy wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, zgodnie z określoną polityką bezpieczeństwa i higieny pracy danej organizacji (np. zakładu pracy). Według PN-N-18001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania.
CIECZ PALNA
– ciecz o temperaturze zapłonu do 100°C.
CIEPŁO
– jedna z postaci energii kinetycznej bezładnego ruchu cząsteczek, która może być przekazywana jednemu ciału przez drugie, jeśli mają różne temperatury.
CIEPŁOWNIA
– zakład energetyczny wytwarzający gorącą wodę lub parę do celów grzejnych lub przemysłowych.
CIEPŁOWNICTWO
– dział techniki zajmujący się otrzymywaniem i rozprowadzaniem energii cieplnej do odbiorców.
CIĘŻKI WYPADEK PRZY PRACY
– wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała pracownika, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności prokreacyjnych lub inne trwałe uszkodzenie powodujące poważne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała, albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także: trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie. Według ustawy z dnia 30 października […]
CIŚNIENIE AKUSTYCZNE
– ciśnienie wywoływane rozchodzeniem się dźwięków w ośrodku sprężystym; jednostką ciśnienia akustycznego jest paskal (Pa).
CIŚNIENIE HYDROSTATYCZNE
– ciśnienie wewnętrzne cieczy równe iloczynowi wysokości słupa cieczy i jej ciężaru właściwego na jednostkę powierzchni.
CIŚNIENIE KRYTYCZNE SZYBKIEJ PROPAGACJI PĘKNIĘĆ
– ciśnienie w rurach z tworzyw sztucznych, przy którym w temperaturze 273,15 K (0°C) następuje szybkie rozprzestrzenianie pęknięć. Według rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe. (Dz. U. Nr 97, poz. 1055).
CIŚNIENIE NAPEŁNIANIA
– to najwyższe ciśnienie efektywne powstałe w cysternie w czasie jej napełniania pod ciśnieniem (patrz również „ciśnienie obliczeniowe”, „ciśnienie opróżniania”, „maksymalne ciśnienie robocze” i „ciśnienie próbne”). Według oświadczenia rządu polskiego z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych […]
CIŚNIENIE OBLICZENIOWE
– to ciśnienie teoretyczne równe co najmniej ciśnieniu próbnemu, które w zależności od stopnia zagrożenia jakie stwarza przewożony materiał może w mniejszym lub większym stopniu przekraczać ciśnienie robocze. Jest ono stosowane do określania grubości ścianek samego zbiornika, niezależnie od jakichkolwiek zewnętrznych lub wewnętrznych elementów wzmacniających (patrz również: „ciśnienie opróżniania”, „ciśnienie napełniania”, „maksymalne ciśnienie robocze (ciśnienie […]
CIŚNIENIE OPRÓŻNIANIA
– to najwyższe ciśnienie efektywne, powstałe w cysternie w czasie jej opróżniania pod ciśnieniem (patrz również „ciśnienie obliczeniowe”, „ciśnienie napełniania”, „maksymalne ciśnienie robocze (ciśnienie manometryczne)” i „ciśnienie próbne”). Według oświadczenia rządu polskiego z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego […]
CIŚNIENIE PRÓBNE
– to ciśnienie wymagane do przeprowadzenia próby ciśnieniowej podczas badania wstępnego lub okresowego (patrz również „ciśnienie obliczeniowe”, „ciśnienie opróżniania”, „ciśnienie napełniania” i „maksymalne ciśnienie robocze). Według oświadczenia rządu polskiego z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), […]
CIŚNIENIE ROBOCZE
– to ustalone ciśnienie gazu sprężonego w napełnionym naczyniu ciśnieniowym w temperaturze odniesienia 15°C. Według oświadczenia rządu polskiego z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U. Nr […]
CIŚNIENIE USTALONE
– to ciśnienie zawartości naczynia ciśnieniowego w stanie równowagi termicznej i dyfuzyjnej. Według oświadczenia rządu polskiego z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U. Nr 27, poz. […]
CIŚNIENIOWE URZĄDZENIA TRANSPORTOWE
– to naczynia takie, jak butle, zbiorniki rurowe, bębny ciśnieniowe, naczynia kriogeniczne, wiązki butli, cysterny, łącznie z cysternami odejmowalnymi, kontenerami-cysternami, pojazdami-bateriami i pojazdami-cysternami, łącznie z ich zaworami i innym wyposażeniem zgodnym z wymaganiami umowy ADR (umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych) – stosowane w transporcie gazów klasy 2 oraz w transporcie określonych towarów […]
CSC
– to międzynarodowa konwencja dotycząca bezpiecznych kontenerów (Convention for Safe Containers), zawarta w Genewie w 1972 r. (wraz z poźn. zm.), opublikowana przez Międzynarodową Organizację Morską (IMO) w Londynie. Według oświadczenia rządu polskiego z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu […]
CYBERNETYKA
– (gr. kybernetikos – sterowanie), w szerszym znaczeniu : dział wiedzy o sterowaniu; w węższym: dział wiedzy zajmujący się układami o znacznym stopniu samosterowności ( tym człowiekiem, zespołami ludzkimi i społeczeństwem) .
Cyjan (CN)2
– bezbarwny gaz o charakterystycznym zapachu gorzkich migdałów, silnie trujący, dobrze rozpuszczalny w wodzie i alkoholu etylowym. Spalając się, daje charakterystyczny, niebieski płomień o czerwonej otoczce. Cyjan ze względu na brak wodoru daje bardzo wysoką temperaturę spalania w tlenie, wynoszącą ok. 4000°C. Laboratoryjnie można otrzymać go przez rozkład cyjanku rtęci lub reakcję jonów miedzi z […]
CYJANKI
– silne, gwałtownie działające trucizny (najbardziej znana: cyjanek potasu), sole kwasu cyjanowodorowego, ich wodne roztwory rozpuszczają złoto i srebro, stosowane w procesach galwanicznych oraz do wymywania złota ze złóż złotonośnych.
CYJANOWANIE
– nasycanie powierzchni stalowych węglem i azotem w celu ich utwardzenia.
CYJANOWODÓR (HCN)
– silnie trująca ciecz używana w rozcieńczeniu do dezynfekcji i zwalczania szkodników; kwas pruski, kwas cyjanowodorowy.
CYKL
– szereg identycznych lub podobnych czynności, procesów lub zjawisk występujących w niezmieniającej się kolejności i powtarzających się okresowo.
CYKL PRODUKCYJNY
– uszeregowany układ czynności i procesów technologicznych od rozpoczęcia procesu produkcyjnego do wykonania gotowego produktu.
CYKLOMETRIA
– mierzenie okręgów kół, ich powierzchni i łuków.
CYKLON
– urządzenie działające na zasadzie wirówki służące do oczyszczania powietrza (gazów, spalin) z zanieczyszczeń pyłowych; także zjawisko pogodowe (trąba powietrzna).
CYKLOTRON
– przykład akceleratora (przyśpieszacza cząstek), w którym naładowane cząstki, taki jak np. protony czy jony, są przyspieszane po torach spiralnych, dzięki współdziałaniu pół magnetycznego i elektrycznego. Pierwszy cyklotron został uruchomiony na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. W Polsce pierwszy cyklotron uruchomiony został w latach powojennych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Obecnie największym w Polsce cyklotronem jest cyklotron znajdujący […]
CYRKULACJA
– samodzielny lub wymuszony obieg cieczy lub gazów.
CYSTERNA
– to zbiornik wraz z jego wyposażeniem obsługowym i konstrukcyjnym. Określenie to użyte samodzielnie oznacza kontener-cysternę, cysternę przenośną, cysternę odejmowalną lub cysternę stałą, zgodnie z definicjami podanymi niżej (patrz również „cysterna odejmowalna”, „cysterna stała”, „cysterna przenośna” oraz „wieloelementowy kontener do gazu”). Według oświadczenia rządu polskiego z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w […]
CYSTERNA DO PRZEWOZU ODPADÓW, NAPEŁNIANA PODCIŚNIENIOWO
– to cysterna stała, cysterna odejmowalna, kontener-cysterna lub cysterna typu „nadwozie wymienne” używana głównie do przewozu odpadów niebezpiecznych, o specjalnych cechach konstrukcyjnych lub wyposażeniu ułatwiających załadunek i rozładunek odpadów zgodnie z wymaganiami. Według oświadczenia rządu polskiego z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej […]
CYSTERNA ODEJMOWALNA
– to cysterna, inna niż cysterna stała, cysterna przenośna, kontener-cysterna, element pojazdu-baterii, o pojemności większej niż 450 litrów, która nie jest zaprojektowana do przewozu materiałów bez ich rozładunku, a jej przenoszenie odbywa się zazwyczaj w stanie opróżnionym. Według oświadczenia rządu polskiego z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników […]
CYSTERNA PRZENOŚNA
– to cysterna multimodalna (transport multimodalny – przewóz przez więcej niż jeden środek transportu, np. samochodowy i kolejowy lub morski, kolejowy i samochodowy) o pojemności większej niż 450 litrów w przypadku, gdy jest ona używana do przewozu materiałów klasy 2. Według oświadczenia rządu polskiego z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w życie […]
CYSTERNA STAŁA
– to cysterna o pojemności większej niż 1.000 litrów, która jest trwale połączona z pojazdem (który w tym wypadku staje się pojazdem-cysterną) lub stanowi integralną część ramy takiego pojazdu, przy czym cysterna typu „nadwozie wymienne” jest uważana jest za kontener-cysternę. Według oświadczenia rządu polskiego z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w życie […]
CYSTERNA ZAMKNIĘTA HERMETYCZNIE
– to cysterna o ciśnieniu obliczeniowym wynoszącym co najmniej 4 bary, przeznaczona do przewozu materiałów ciekłych lub cysternę przeznaczoną do przewozu materiałów stałych (sypkich lub granulowanych) niezależnie od jej ciśnienia obliczeniowego. Według oświadczenia rządu polskiego z dnia 16 stycznia 2009 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej […]
CZAD
– tlenek węgla, produkt niezupełnego spalania węgla, gaz bezbarwny i bez zapachu, fizjologicznie działa jak silna trucizna.
CZAS PRACY
– czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Według ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
CZAS PROWADZENIA
– czas kierowania pojazdem od momentu uruchomienia silnika do momentu jego zatrzymania, z uwzględnieniem chwilowych postojów, w szczególności zatrzymania się pojazdu na światłach, na przejeździe kolejowym. Według ustawy z 24 sierpnia 2001 r. o czasie pracy kierowców. (Dz. U. Nr 123, poz. 1354).
CZAS TRWANIA IMPREZY MASOWEJ
– to okres od chwili udostępnienia obiektu lub terenu uczestnikom imprezy masowej do chwili opuszczenia przez nich tego obiektu lub terenu. Według ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. Nr 62, poz. 504).
CZERPNIA POWIETRZA
– urządzenie do pobierania z atmosfery powietrza na potrzeby klimatyzacji lub do celów przemysłowych, np. do zasilania sieci sprężonego powietrza.
CZĘŚĆ CZYNNA
– przewód lub część przewodząca instalacji elektrycznej mogąca znaleźć się pod napięciem w warunkach normalnej pracy instalacji elektrycznej wraz z przewodem neutralnym N lecz z wyłączeniem przewodu ochronno-neutralnego PEN. Uwaga: z terminu tego nie musi koniecznie wynikać ryzyko porażenia prądem elektrycznym. Według. PN-IEC 60050-826 Międzynarodowy słownik terminologiczny elektryki.
CZĘŚĆ CZYNNA NIEBEZPIECZNA
– przewód lub część urządzenia, które w pewnych warunkach może być przyczyną porażenia elektrycznego. Według PN-IEC 60050-826 Międzynarodowy słownik terminologiczny elektryki.
CZĘŚĆ PRZEWODZĄCA DOSTĘPNA
– część przewodząca instalacji elektrycznej, która może być dotknięta i która w warunkach normalnej pracy instalacji nie znajduje się, lecz może się znaleźć pod napięciem w wyniku uszkodzenia. Uwaga: część przewodząca wyposażenia elektrycznego, która może znaleźć się pod napięciem tylko w przypadku uszkodzenia innej dostępnej części przewodzącej, nie jest uważana za część przewodzącą dostępną. Według […]
CZĘŚĆ PRZEWODZĄCA OBCA
– część przewodząca nie będąca częścią instalacji elektrycznej, która może znaleźć się pod określonym potencjałem, zazwyczaj pod potencjałem ziemi. Według PN-IEC 60050-826 Międzynarodowy słownik terminologiczny elektryki.
CZĘŚCI JEDNOCZEŚNIE DOSTĘPNE
– przewody lub części przewodzące, które mogą być dotknięte jednocześnie przez człowieka lub zwierzę. Częściami jednocześnie dostępnymi mogą być: części czynne, części przewodzące dostępne, części przewodzące obce, przewody ochronne, uziomy. Według. PN-IEC 60050-826 Międzynarodowy słownik terminologiczny elektryki.
CZĘSTOTLIWOŚĆ
– liczba identycznych zjawisk powtarzających się okresowo na jednostkę czasu (np. liczba drgań na sekundę).
CZĘSTOTLIWOŚĆ AKUSTYCZNA
– częstotliwość drgań słyszalnych zawarta w paśmie od 25 do 20 000 drgań na sekundę.
CZĘSTOTLIWOŚĆ DRGAŃ
– liczba pełnych drgań w ciągu jednej sekundy; jednostką jest herc (Hz).
CZĘSTOTLIWOŚĆ WYPADKÓW PRZY PRACY
– wskaźnik bhp określany liczbą wypadków (związanych z pracą) w stosunku do określonej liczby zatrudnionych w określonym czasie. Według J. Wroński, K. Żurawski, Metodyka badania wypadków, Kolpress, 2007 r.
CZŁONKOWIE RODZINY PRACOWNIKA LUB RENCISTY UPRAWNIENI DO RENTY RODZINNEJ
– małżonek, dzieci własne i przysposobione, pasierbowie, wnuki, rodzeństwo, rodzice, osoby przysposabiające, ojczym i macocha. Według ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 167 poz. 1322).
CZŁONKOWIE RODZINY UPRAWNIENI DO ODSZKODOWANIA
– to małżonek (o ile nie ma orzeczonej separacji), dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunki uzyskania renty rodzinnej, rodzice, osoby przysposabiające, macocha oraz ojczym, jeżeli […]
CZOŁO FALI PODMUCHU, WYBUCHU
– niszcząca linia, front sprężonego powietrza, rozprzestrzeniającego się z ogromną szybkością, za którą występuje strefa obniżonego ciśnienia.
CZUJKA POŻAROWA
– urządzenie automatycznie reagujące na określony wzrost temperatury wewnątrz pomieszczenia, automatycznie włączające alarm lub system np zraszający w razie przekroczenia założonej wysokości temperatury.
CZUŁOŚĆ
– zdolność aparatu lub urządzenia do szybkiego i precyzyjnego reagowania na określone bodźce; także element więzi międzyludzkich.
CZYNNIK ALARMOWY
Czynnik alarmowy Czynnik alarmowy – biologiczny czynnik chorobotwórczy o szczególnej zjadliwości lub oporności. Według Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2008 r. Nr 234 poz. 1570) ocenę ryzyka i monitorowanie występowania zakażeń szpitalnych oraz czynników alarmowych prowadzą kierownicy podmiotów leczniczych w ramach […]
CZYNNIK CHEMICZNY
– każdy pierwiastek lub związek chemiczny, w postaci własnej lub w mieszaninie, w stanie, w jakim występuje w przyrodzie, lub w stanie, w jakim jest wytwarzany, stosowany lub uwalniany w środowisku pracy, w tym podczas usuwania go w postaci odpadów, w trakcie każdej pracy, niezależnie od faktu, czy jest albo nie jest wytwarzany celowo lub […]
CZYNNIK CHEMICZNY STWARZAJĄCY ZAGROŻENIE
– to: 1) czynnik chemiczny, który zgodnie z przepisami jest klasyfikowany jako substancja niebezpieczna lub preparat niebezpieczny, z wyjątkiem niebezpiecznych wyłącznie dla środowiska, niezależnie od faktu, czy wymaga klasyfikacji zgodnie z tymi przepisami; 2) czynnik chemiczny, który zgodnie z kryteriami, o których mowa w przepisach ustawy, nie jest niebezpieczny, ale który z uwagi na swoje […]
CZYNNIK MATERIALNY BĘDĄCY ŹRÓDŁEM URAZU
– to maszyna, narzędzie, inny obiekt lub czynnik środowiska, z którym kontakt stał się przyczyną urazu (fizycznego lub psychicznego).
CZYNNIK MATERIALNY ZWIĄZANY Z CZYNNOŚCIĄ WYKONYWANĄ PRZEZ POSZKODOWANEGO W CHWILI WYPADKU
– to maszyna, narzędzie lub inny obiekt używany przez poszkodowanego w chwili, gdy uległ on wypadkowi.
CZYNNIK MATERIALNY ZWIĄZANY Z ODCHYLENIEM
– to maszyna, narzędzie inny obiekt lub czynnik środowiska, który ma bezpośredni związek z wydarzeniem będącym odchyleniem od stanu normalnego.
CZYNNIK NIEBEZPIECZNY
– to czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź śmierci.
CZYNNIK ODDECHOWY
– stosowane do oddychania sprężone powietrze atmosferyczne, tlen lub mieszanina oddechowa. Według ustawy z dnia 17 października 2003 r. o wykonywaniu prac podwodnych (Dz. U. nr 199, poz. 1936 z późn. zm.).
CZYNNIK SZKODLIWY
– to czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka. W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik szkodliwy może stać się czynnikiem niebezpiecznym.
CZYNNIK UCIĄŻLIWY
– to czynnik, który nie stanowi zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, ale utrudnia pracę lub przyczynia się w inny istotny sposób do obniżenia jego zdolności do wykonywania pracy lub innej działalności bądź wpływa na zmniejszenie wydajności. W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik uciążliwy może stać się czynnikiem szkodliwym.
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
–1) organizmy żywe oraz wytwarzane przez nie substancje, które dzieli się na: mikroorganizmy (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki) i wytwarzane przez nie substancje (toksyny i alergeny) oraz makroorganizmy (rośliny i zwierzęta). Według PN-Z-08052. Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy.
CZYNNIKI CHEMICZNE
– 1) to gazy, rozpuszczalniki przemysłowe, materiały pędne, smary, polimery syntetyczne itp. substancje mogące spowodować zatrucia i inne zachorowania. Ich negatywne oddziaływanie na organizm to domena patologii przemysłowej. Według rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń […]
CZYNNIKI FIZYCZNE (szkodliwe lub uciążliwe)
Czynniki fizyczne (szkodliwe bądź uciążliwe) Czynniki fizyczne to obok czynników chemicznych, biologicznych i psychofizycznych najważniejsze czynniki mające wpływ na jakość pracy. Czynniki uciążliwe nie stanowią zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, lecz wpływają na stan psychofizyczny pracownika powodując nadmierne zmęczenie i złe samopoczucie, co przyczynia się do obniżenia wydajności wykonywania pracy. Czynniki szkodliwe poprzez swój wpływ […]
CZYNNIKI GAŚNICZE
– to najczęściej stosowane ciecze, proszki, gazy itp. o właściwościach: chłodzących, tłumiących, inhibicyjnych (spowalniających reakcję chemiczną), mechanicznych – przerywających palenie się.
CZYNNIKI MECHANICZNE
– to w szczególności ruchome, a głównie wirujące, części maszyn i innych urządzeń oraz narzędzia, poruszające się środki transportu, ostre, wystające lub spadające elementy, śliskie, nierówne powierzchnie, ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy).
CZYNNIKI PSYCHOFIZYCZNE
– obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne) oraz obciążenie nerwowo–psychiczne (obciążenie umysłu, niedociążenie lub przeciążenie percepcyjne, obciążenie emocjonalne. Według PN-Z-08052. Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy.
CZYNNIKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH
– hałas i drgania, czynniki chemiczne i pyły, czynniki mechaniczne, obciążenie mięśni i szkieletu, oświetlenie, stres, promieniowanie optyczne, elektromagnetyczne i jonizujące, pola elektromagnetyczne i prąd elektryczny, czynniki biologiczne, zagrożenie pożarem i wybuchem.
