Pożar na budowach

Główną przyczyną pożarów na budowach jest nieostrożność w czasie prac budowlanych, a także awarie urządzeń i instalacji elektrycznych (tymczasowych).  W przypadku „ciasnych” placów budowy palne materiały budowlane składowane są wewnątrz wznoszonych budynków, co przy braku skutecznych wewnętrznych wydzieleń pożarowych stwarza dodatkowe zagrożenie. W budynkach wysokich wysokościowych występuje duże zagrożenie związane z brakiem możliwości bezpiecznej ewakuacji pracowników z wyższych kondygnacji. Problem bezpieczeństwa pożarowego dotyczy również tymczasowych obiektów socjalno-biurowych stanowiących zaplecza budów.

Pojęcie pożaru nie jest jednoznacznie zdefiniowane w prawodawstwie polskim. Inaczej pożar określany jest w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej, inaczej zaś w przepisach kodeksu karnego. Państwowa Straż Pożarna do celów związanych z ewidencją oraz klasyfikacją prowadzonych działań ratowniczych oraz do celów analiz statystycznych korzysta z definicji pożaru zamieszczonej w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. Według rozporządzenia podaje się następującą definicję pożaru:

„Pożary – są to niekontrolowane procesy palenia, przebiegające w miejscu do tego nieprzeznaczonym. Zgodnie z tą definicją każde spalanie zachodzące w miejscu do tego nieprzeznaczonym jest pożarem. Spalanie to rozumiane jest zarówno jako spalanie płomieniowe, jak i bezpłomieniowe (np. żarzenie się lub tlenie)”.

W związku z powyższym należy uznać, że poddane analizie zdarzenia spełniają znamiona pożaru (jako zjawiska fizykochemicznego). Podczas zjawiska spalania wystąpiła strefa zadymienia, w której trwa zawsze termiczny rozkład palnych substancji (w szerokim znaczeniu tego terminu) i powstawanie produktów ich rozkładu: CO, CO₂, H₂O (w większości) i innych produktów niepełnego spalania. W objętości, w której rozwija się pożar, wyróżnić można strefę termicznego oddziaływania. Temperatura podnosi się od temperatury otoczenia do temperatury zapalenia materiałów znajdujących się w tym obszarze, przy czym w początkowym okresie straty cieplne są wyższe od ogólnej ilości wydzielanego ciepła. Obok strefy spalania i termicznego  oddziaływania występuje  zawsze  strefa zadymienia. W początkowym okresie jej temperatura nieznacznie podnosi się jako skutek przenikania do niej produktów spalania. Oznacza to, że od samego początku występuje poważne zagrożenie dla życia i zdrowia osób przebywających w pobliżu źródła.

W okresie ostatnich 10 lat można wskazać wiele przykładów pożarów w trakcie prac budowlanych oraz remontowych – zarówno w kraju, jak i za granicą. Większość po- żarów na budowach to zdarzenia stosunkowo niewielkie, skutkujące jedynie nieznacznymi stratami materialnymi. Jednak nie jest to regułą, ponieważ dochodziło również do pożarów, które spowodowały znaczne straty materialne lub mogły potencjalnie skutkować ofiarami w ludziach. Poniżej należy wymienić kilka z nich:

–             pożar w trakcie prac remontowych kościoła św. Katarzyny w Gdańsku (22.05.2006),

–             pożar kontenerów socjalnych na budowie CH Forum w Koszalinie (28.03.2008),

–             pożar na budowie budynku biurowego WW w Warszawie przy ul. Grzybowskiej (31.03.2010),

–             pożar na budowie osiedla Park Ostrobramska w Warszawie (26.06.2013),

–             pożar na budowie Opolskiego Teatru Lalki i Aktora (16.07.2013),

–             pożar na placu budowy w trakcie przebudowy galerii handlowej w Katowicach (9.08.2013),

–             pożar beczek na budowie metra na peronie stacji Dworzec Wileński (31.01.2014),

–             pożar w czasie prac termomodernizacyjnych w Bytomiu (24.06.2014),

–             pożar na budowie budynku biurowego wysokiego na pl. Europejskim w Warszawie (4.07.2014),

–             pożar w budynku przy ul. Remiszewskiej w Warszawie (20.02.2015),

–             pożar kontenerów biurowo-socjalnych na terenie budowy przy ul. Żwirki i Wigury (24.07.2015),

–             pożar materiałów budowlanych przy ul. Iłżeckiej w Warszawie (4.12.2015),

–             pożar na budowie kompleksu  mieszkalnego przy ul. Krakowskiej we Wrocławiu (26.01.2016),

–             pożar na budowie aquaparku w Redzie (29.01.2016),

–             pożar na budowie budynku biurowego wysokościowego przy al. Jana Pawła II w Warszawie (26.02.2016),

–             pożar kontenerów socjalnych na budowie przy ul. Krakowskie Przedmieście w Warszawie (6.06.2016),

–             pożar w trakcie budowy zbiornika na popiół w Elektrowni Opole (11.07.2016),

–             pożar podczas remontu instalacji przemysłowej Orlen w Płocku (18.09.2016).

Z kolei jeżeli policja ustali, że pożar był wynikiem zdarzenia nadzwyczajnego, niezamierzonego przez człowieka, to możliwe jest, że sprawa będzie dotyczyła katastrofy budowlanej. Prawdopodobne jest więc dodatkowo podjęcie czynności z rozdziału 7 ustawy Prawo budowlane, którymi są w szczególności:

–             obowiązek zabezpieczenia miejsca katastrofy przed zmianami uniemożliwiającymi prowadzenie postępowania wyjaśniającego w sprawie przyczyn zdarzenia,

–             obowiązek przeciwdziałania rozszerzaniu się skutków katastrofy,

–             obowiązek zawiadomienia o katastrofie między innymi inwestora, inspektora nadzoru inwestorskiego i projektanta obiektu budowlanego, jeżeli  katastrofa  nastąpiła  w trakcie budowy.

Ostatnim obowiązkiem właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego jest podjęcie niezwłocznie działań niezbędnych do usunięcia skutków katastrofy budowlanej. Takim działaniem może być remont, wymiana pewnych elementów budynku czy nawet jego wyburzenie. Więcej o postępowaniu w przypadku katastrofy pisaliśmy w artykule „Katastrofa budowlana”.

Zgodnie z Instrukcją Bezpiecznego Wykonywania Robót Budowlanych (IBWR) definiuje się wszystkie ryzyka na terenie budowy podczas wykonywania określonych prac. IBWR wymagana jest zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych na podstawie art. 237 (15) § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94, z późn. zm.): § 2. Wykonawca przed przystąpieniem do wykonywania robót budowlanych jest obowiązany opracować instrukcję bezpiecznego ich wykonywania  i zaznajomić z nią pracowników w zakresie wykonywanych przez nich robót.

Dokument określa m.in. zasady zabezpieczania prac niebezpiecznych pożarowo oraz sposoby postępowania w przypadku wystąpienia pożaru, innego miejscowego zagrożenia lub wypadku pracownika budowy.

Mając na uwadze powyższe wymagania bezpieczeństwa oraz zasady postępowania przy wykonywaniu czynności pożarowo niebezpiecznych, zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109 poz. 719). Zgodnie z § 36 ust. 1 pkt. 1 i 2 Rozporządzenia:

„Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, mogących powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu, właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu jest obowiązany ocenić zagrożenie pożarowe w miejscu, w którym prace będą wykonywane i ustalić rodzaj przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania i rozprzestrzeniania się pożaru lub wybuchu (…)”. Z uwagi na powyższą treść, należy zwrócić uwagę, że w § 37 przytoczonego Rozporządzenia (Rozdział 8. Prace niebezpieczne pod względem pożarowym oraz ocena zagrożenia wybuchem) określa się następujące zasady:

1. Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, mogących powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu, właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu:

–             ocenia zagrożenie pożarowe w miejscu, w którym prace będą wykonywane;

–             ustala rodzaj przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania i rozprzestrzeniania się pożaru lub wybuchu;

–             wskazuje osoby odpowiedzialne za odpowiednie przy- gotowanie miejsca pracy, za przebieg oraz zabezpieczenie miejsca po zakończeniu pracy;

–             zapewnia wykonywanie prac wyłącznie przez osoby do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje;

–             zaznajamia osoby wykonujące prace z zagrożeniami pożarowymi występującymi w rejonie wykonywania prac oraz z przedsięwzięciami mającymi na celu niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu.

2. Przy wykonywaniu prac, o których mowa w ust. 1, należy:

–             zabezpieczyć przed zapaleniem materiały palne wy- stępujące w miejscu wykonywania prac oraz w rejonach przyległych, w tym również elementy konstrukcji budynku i znajdujące się w nim instalacje techniczne;

–             prowadzić prace niebezpieczne pod względem pożarowym w pomieszczeniach lub przy urządzeniach zagrożonych wybuchem lub w pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne prace związane z użyciem łatwopalnych cieczy lub palnych gazów jedynie wtedy, gdy stężenie par cieczy lub gazów w mieszaninie z powie- trzem w miejscu wykonywania prac nie przekracza 10% ich dolnej granicy wybuchowości;

–             mieć w miejscu wykonywania prac sprzęt umożliwiający likwidację wszelkich źródeł pożaru;

–             po zakończeniu prac poddać kontroli miejsce, w którym prace były wykonywane, oraz rejony przyległe;

–             używać do wykonywania prac wyłącznie sprzętu sprawnego technicznie i zabezpieczonego przed możliwością wywołania pożaru.